Przypadek pacjenta – toczeń rumieniowaty układowy

Toczeń rumieniowaty układowy (TRU) to choroba przewlekła, reumatyczna, o podłożu immunologicznym, atakująca wiele narządów (skórę, mięśnie, nerki  a nawet serce). TRU należy do schorzeń rzadkich. Dotyka głównie ludzi młodych w wieku pomiędzy 20 a 40 rokiem życia. Istotą tej choroby jest przewlekły stan zapalny, prowadzący do uszkodzenia wielu tkanek i narządów. Najczęściej zajmuje skórę, stawy i nerki.  Na toczeń rumieniowaty układowy choruje około 30-50 osób na 100 000, z których większość stanowią kobiety w wieku rozrodczym.

Przyczyny tocznia rumieniowatego układowego

Przyczyny występowania TRU nie są znane. Faktem jest jednak, iż osoby chorujące na te schorzenie są podatne na genetyczne zachorowania po działaniu dodatkowych bodźców, tj. ekspozycja na światło słoneczne – promieniowanie ultrafioletowe powoduje uszkodzenie komórek naskórka, których fragmenty są usuwane. U osób chorujących na TRU proces ten jest zaburzony, prowadząc do występowania stanów zapalnych skóry i narządów wewnętrznych. Czynniki hormonalne – głównie chorują kobiety w wieku rozrodczym. Związane jest to z nieprawidłową praca hormonów estrogenu i prolaktyny oraz z przyjmowaniem terapii hormonalnej lub przyjmowaniem środków antykoncepcyjnych. Leki – niektóre leki mogą mieć istotny wpływ na wystąpienie TRU. Są to głównie: chlorptomazyna, metyldopa, izoniazyd, prokainamid, hydrolazyna, interferon oraz antagoniści TNF-alfa. Zazwyczaj choroba ,,polekowa” przebiega łagodnie i ustępuje po odstawieniu leków. Zakażenie – podejrzewa się, iż TRU wywołują retrowirusy, wirus Epsteina-Barra i niektóre bakterie.

Objawy TRU

Objawy tocznia rumieniowatego układowego można podzielić na ogólne oraz wynikające z zajęcia poszczególnych narządów. Pierwsze z nich to: uczucie rozbicia, zmęczenie, utrata wagi, stany podgorączkowe i gorączka. Drugie zaś dotyczą poszczególnych układów i narządów.

Toczeń atakuje najczęściej stawy: stawy dłoni, kolanowe i stóp. Ból stawów, obrzęk, obecność wysięków i częste zajęcie kolejnych stawów oraz  ból mięśni, który zmienia swoje nasilenie, a także ich zanik mogą świadczyć o obecności TRU.

Po ekspozycji twarzy na słońce, może wystąpić charakterystyczny rumień na twarzy (w kształcie motyla) – a więc choroba atakuję skórę, wywołując wypukłe zaczerwienienia skóry na policzkach i grzbiecie nosowym, czole w okolicach szyi i dekoltu. Ignorowanie i nadmierna ekspozycja na światło słoneczne, może doprowadzić do zajęcia narządów wewnętrznych oraz rozsiania zmian skórnych na inne części ciała. Często występują także nadżerki błony śluzowej jamy ustnej lub nosa.

Częste zapalenie nerek może również świadczyć o obecności TRU. Jednak zapalenie nie ujawnia się na początku choroby, a dopiero po 2 latach jej trwania. Należy więc kontrolować ich działanie poprzez badania laboratoryjne.

Zapalenie wsierdzia, obecność zgrubień na zastawkach serca, również może świadczyć o wystąpieniu TRU. Toczeń jest przyczyną zwiększenia ryzyka choroby niedokrwiennej serca i zawału serca. Spowodowane jest to przyspieszonym rozwojem miażdżycy a także może być skutkiem zapalenia naczyń wieńcowych.

Leczenie tocznia rumieniowatego układowego

TRU jest chorobą trudną do rozpoznania. Wykonuje się więc szereg badań laboratoryjnych, tj.: przeciwciała antyfosfolipidowe, przeciwjądrowe, odczyn kiłowy, wskaźniki stanu zapalnego (CRP i OB), morfologia krwi, krzepnięcie krwi, badania nerek (wskaźnik GFR, kreatynina) oraz badanie wycinka skóry. W celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się także badania reumatologiczne oraz obrazowe, typu RTG, USG, rezonans). Ze względu na różny przebieg choroby, leczenie dobierane jest indywidualnie. TRU jest chorobą obecnie nieuleczalną. Można jednak jej zapobiec.

Rehabilitacja w przypadku TRU stawów i mięśni

Przewlekłe choroby sprzyjają rezygnacji z jakichkolwiek aktywności fizycznych. Jednak nie jest dobre rozwiązanie, ponieważ prowadzi do zmniejszenia ruchomości stawów, osłabienia siły mięśniowej i przykurczów. Regularna aktywność fizyczna może doprowadzić do cofnięcia się niekorzystnych zmian w stawach a nawet może je odwrócić. Rehabilitanci zalecają głównie ćwiczenia zwiększające zakres ruchu i wzmacniające mięście, poprawiające ogólną wydolność – program powinien być opracowany i dostosowany wyłącznie do potrzeb i możliwości pacjenta. W trakcie zaostrzenia objawów choroby, należy wstrzymać się z ćwiczeniami. Fizykoterapia również pomoże w przypadku TRU – zmniejszenie bólu i zapalenia stawów, rozluźnienie układu mięśniowego:

Masaż klasyczny odcinka sprawiającego ból – zastosowanie specjalnego masażu, którego zadaniem jest zmniejszenie bólu i napięcia mięśniowego w okolicach zmienionych stawów.

Terapia ultradźwiękowa – drgania mechaniczne – podczas zabiegu w tkankach powstaje efekt mikromasażu. Działanie terapeutyczne: przeciwbólowe, przeciwzapalne, przyspieszenie przepływu limfy w naczyniach limfatycznych.

Laseroterapia – biostymulacja laserowa, wykorzystująca bezpośrednie działanie promieniowania laserowego na procesy tkankowe, nie powodując ich uszkodzenie. Działanie terapeutyczne: przeciwbólowe, przeciwzapalne, regeneracja nerwów, poprawa ukrwienia i odżywiania tkanek.

Jonoforeza – polega na wprowadzeniu do chorego miejsca lekarstwa dzięki przepływowi prądu o stałym natężeniu. Skuteczny przy bólach stawów i kręgosłupa. Działanie terapeutyczne: złagodzenie bólu, poprawa ukrwienia, poprawa ruchomości, rozluźnienie i rozciągnięcie napiętych mięśni, hamowanie postępu choroby.

Galwanizacja – zabieg należący do działu elektroterapii, w którym pacjent zostaje poddawany działaniu prądu stałego. Działanie terapeutyczne: złagodzenie bólu, poprawa ukrwienia, poprawa ruchomości, rozluźnienie i rozciągnięcie napiętych mięśni, hamowanie postępu choroby.

Prądy interferencyjne (inaczej prądy Nemeca) – zabiegi fizykalne, zaliczane do działu elektrolecznictwa. Prądy interferencyjne działają przeciwbólowo. Wiąże się to ze zmniejszeniem napięcia mięśni, a także wzrostem ukrwienia leczonej okolicy ciała. Jednocześnie prądy Nemeca przyczyniają się do wchłaniania obrzęków.

Prądy diadynamiczne (nazywane inaczej diadynamikiem lub DD) – zalicza się do fizykoterapii, a dokładniej do działu elektrolecznictwa. Prądy diadynamiczne działają przeciwbólowo i z długotrwałym efektem. Zwiększenie przepływu krwi towarzyszące temu zabiegowi wpływa na szybsze wchłanianie obrzęków, co pozwala na efektywne zmniejszenie stanów zapalnych.